Το κόμμα ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ βρίσκεται σε μεγάλη κρίση. Δεν βρίσκεται απλά σε σοκ, αλλά σε βαθιά κρίση.
Η απουσία ουσιαστικού και πειστικού εναλλακτικού Σχεδίου και η παντελής έλλειψη γείωσης στην κοινωνία είναι οι βασικές και αλληλοτροφοδοτούμενες αιτίες της κρίσης.
Αυτές μπορούσαν να καλυφθούν -και καλύπτονταν ως ένα βαθμό- από την παρουσία του Αλέξη Τσίπρα. Με το οξύτατο πολιτικό του αισθητήριο, με το μοναδικό επικοινωνιακό του χάρισμα αλλά και με το γεγονός ότι ήταν ένας σπάνια καλός (και καθόλου δήθεν) άνθρωπος,που εξέπεμπε καλοσύνη και φως.
Αυτά δεν υπάρχουν πια. Τα σπαταλήσαμε. Κι έχουμε όλα τα στελέχη ευθύνη σε αυτό. Τουλάχιστον ας αποκτήσουμε, στην παρούσα φάση, συναίσθηση και επίγνωση του μεγέθους της κρίσης.
Μπορώ πλέον να πω δημόσια ότι υπήρξα το μόνο μέλος της Κεντρικής Επιτροπής, που είχα επισημάνει προεκλογικά την άσχημη κατάσταση και επερχόμενη βαριά ήττα -όχι, βέβαια, στον βαθμό που ήρθε, αλλά πάντως βαριά. Ακόμη και στην προ των εκλογώνσυνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής, παρά τον πανηγυρικό της χαρακτήρα, ήμουν ο μόνος που καταψήφισα τις Αποφάσεις, τόσο για το -ο Θεός να το κάνει- «Κυβερνητικό Πρόγραμμα», όσο και για το «πολιτικό σχέδιο». Που και τα δύο ήταν εκτός τόπου και χρόνου.
Όσοι δε σήμερα επιμένουν σε fast track διαδικασίες και ανάγουν σε κρίσιμο κόμβο για την ανάταξη του κόμματος, την άμεση εκλογή Προέδρου εν μέσω καλοκαιρινών διακοπών, ουσιαστικά τι λένε; Ότι για την κρίση έφταιγε ο παλιός Πρόεδρος, ο Αλέξης Τσίπρας! Αν είναι δυνατόν!Και δεν μου κάνει καθόλου εντύπωση που δεν το συνειδητοποιούν αυτό, καθώς πρόκειται, κυρίως, για τα στελέχη εκείνα που δεν ενστερνίστηκαν τον κεντρικόστόχο της Διεύρυνσης και του Μετασχηματισμού του Κόμματος, όπως είχε διατυπωθεί από τον Αλέξη Τσίπρα, αμέσως μετά τις εκλογές του Ιουλίου του 2019.
Για το πολιτικό σχέδιο και την απλή αναλογική.
Ούτε πολιτικό σχέδιο είχαμε ούτε την απλή αναλογική υπηρετήσαμε. Αλλιώς, θα είχαμε έγκαιρα προτείνει ένα μίνιμουμ πλαίσιο βασικών στόχων και θα το είχαμε θέσει – τουλάχιστον από τον Σεπτέμβρη του 2021- σε διαβούλευση με τα άλλα προοδευτικά και αριστερά κόμματα ή έστω με τη βάση των άλλων κομμάτων, στην Αυτοδιοίκηση, στα Συνδικάτα, στους Συλλόγους, στα Επιμελητήρια, στα κοινωνικά κινήματα. Έτσι θα μπορούσεμε πραγματικούς κοινωνικούς όρους να προωθηθεί η σύγκλιση των προοδευτικών δυνάμεων.
Σημειώνω ότι στην Περιφέρεια Αττικής, όπου δουλέψαμε με αυτήν την αντίληψη, είχαμε θετικά και σημαντικά αποτελέσματα. Οι περιφερειακές παρατάξεις σύσσωμης της Δημοκρατικής Αντιπολίτευσης πήραν αρκετές κοινές πρωτοβουλίες, απονομιμοποίησαν τη Διοίκηση Πατούλη, φθάσαμε στο σημείο να πετύχουμε να απορριφθεί από το Περιφερειακό Συμβούλιο ο Οικονομικός Απολογισμός έτους 2022 -μια μείζονος σημασίας Απόφαση, με ουσιώδεις συνέπειες για την οικονομική κακοδιαχείριση Πατούλη. Στο «παρατσάκ» δεν αποτρέψαμε την Απόφαση για Καύση Απορριμμάτων (ισοπαλία στην ψηφοφορία και «πέρασε» με την ψήφο του Προέδρου του Περιφερειακού Συμβουλίου), Απόφαση η οποία πάντως έχει παραμείνει ανενεργή μέχρι σήμερα. Παράλληλα πετύχαμε σημαντικές προγραμματικές συγκλίσεις, και μάλιστα μεταξύ των παρατάξεων που πρόσκεινται σε ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ υπήρξε ταύτιση σε όλα τα ουσιώδη ζητήματα. Απότοκο αυτής της ταύτισης ήταν η πρωτοβουλία που πήραμε δύο βασικά στελέχη των παρατάξεων αυτών (ο Δημήτρης Κατσικάρης και ο γράφων) για τη «σύγκλιση των Δημοκρατικών και Προοδευτικών δυνάμεων στην Περιφέρεια Αττικής». Μια πρωτοβουλία πολύ επιτυχημένη τόσο από άποψη ανταπόκρισης κόσμου καιουσίας των πολιτικών θέσεων που εκφράστηκαν, όσο και από άποψη της πολιτικής δυναμικής που δημιουργήθηκε. Γιατί αυτό δεν επιδιώχθηκε να γίνει σε όλη την Αυτοδιοίκηση; Γιατί δεν επιδιώχθηκε σε άλλους κοινωνικούς θεσμούς;
Για το «Κυβερνητικό Πρόγραμμα»
Αλλά ούτε «Κυβερνητικό Πρόγραμμα» με επιχειρησιακό χαρακτήρα είχαμε ούτε και προσπαθήσαμε να φτιάξουμε ποτέ. Στην πλειονότητα των θεμάτων είχαμε γενικές διακηρύξεις αλλά χωρίς πειστικό και επιχειρησιακό Σχέδιο, για το πώς θα γίνει πράξη η τάδε ή η δείνα γενική διακήρυξη. Ελάχιστες εξαιρέσεις (πχ προστασία από πλειστηριασμούς) απλά επιβεβαιώνουν τον κανόνα αλλά και τη δυνατότητα να γίνει κάτι τέτοιο.
Παράδειγμα. Εμείς, η περιφερειακή παράταξη που πρόσκειται στο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ στην Περιφέρεια Αττικής συντάσσουμε κάθε χρόνο από το 2020, ένα ολοκληρωμένο Εναλλακτικό Σχέδιο Προϋπολογισμού. Το οικονομικό επιτελείο του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, γιατί δεν μπόρεσε ποτέ να καταστρώσει ένα Εναλλακτικό Σχέδιο Προϋπολογισμού και ένα Εναλλακτικό Μεσοπρόθεσμο, που να ενσωματώνει τους στόχους μας; Γιατί;
Γιατί δεν διαδόθηκε το παράδειγμα αυτό της παράταξής μας στην Περιφέρεια Αττικής, τουλάχιστον να γίνει και στις άλλες Περιφέρειες και στους βασικούς Δήμους; Καιγιατί δεν το κάναμε σε επίπεδο κράτους; Ας είχαμε ένα Εναλλακτικό Σχέδιο Προϋπολογισμού και θα βλέπαμε αν θα μπορούσε η ΝΔ να αμφισβητήσει την αξιοπιστία μας.Ακόμη κι αν θα το έκανε, τότε ελάχιστη πειστικότητα θα είχε, ενώ τώρα κυριολεκτικά μας διέλυσε.
Σε ποιον άλλο τομέα θέλετε να αναφερθώ και να δείξω ότι δεν υπήρχε πειστικό εναλλακτικό Σχέδιο με επιχειρησιακό χαρακτήρα; Παντού ισχύει αυτό. Να πω για την Υγεία; Θα διαμορφώσουμε λέει Υγειονομικό χάρτη. Θα … Γιατί θα; Και γιατί δεν τον έχουμε έτοιμο και να πούμε αυτός είναι, εκεί θα γίνουν Μονάδες Πρωτοβάθμιας Υγείας, εκεί θα γίνουν Νοσοκομεία με τις τάδε κλινικές, εκεί θα αγοράσουμε νέο σύγχρονο Ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό, εκεί θα κάνουμε ενεργειακές αναβαθμίσεις των υποδομών. Κι όλα αυτά, κοστίζουν το τάδε ποσό και θα γίνουν με το δείνα χρονοδιάγραμμα και κάθε χρόνο θα δίνουμε αυτά τα λεφτά. Γιατί δεν το κάναμε αυτό; Τέσσερα χρόνια είχαμε στην αντιπολίτευση και μια πολύτιμη εμπειρία από την κυβέρνηση. Δεν μας έφταναν; Κάναμε έστω κάτι; Κάτι λίγο; Μα δεν κάναμε τίποτα. Μηδέν. Δεν το προσπαθήσαμε καν. Και ο μηχανισμός του κόμματος απαξίωσε την μόνη προσπάθεια που έγινε, αυτήν της παράταξής μας στην Περιφέρεια Αττικής.
Σημειώνω εμφατικά. Σε απείρως πιο δύσκολες συνθήκες, σε συνθήκες Εμφυλίου και ξερονησιών, στην περίοδο 1945 -1952, η τότε Αριστερά, αυτό το Σχέδιο το έφτιαξε. Κινητοποιώντας ένα ευρύτατο επιστημονικό, κοινωνικό και καλλιτεχνικό δυναμικό. Και το έφτιαξε με επιστημονική αρτιότητα και τεχνοκρατική πληρότητα. Ναι, αυτή είναι η αλήθεια! Και γι’ αυτό τον λόγο ο Δημήτρης Μπάτσης, ο εγκέφαλος αυτού του Σχεδίου,στήθηκε στον τοίχο μαζί με τον Μπελογιάννη.
Σήμερα που υπάρχουν απείρως πολλαπλάσιες δυνατότητες, εμείς ούτε καν ακουμπήσαμε αυτό το κρίσιμο καθήκον. Και όσο δεν το ακουμπάμε δεν θα μπορέσουμε να συγκροτήσουμε αξιόπιστη κυβερνητική εναλλακτική πρόταση.
Κοινωνική Γείωση και Σχέδιο
Μία ακόμη κρίσιμη επισήμανση. Χωρίς πειστικό εναλλακτικό Σχέδιο δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνική γείωση. Ταυτόχρονα, χωρίς κοινωνική γείωση δεν μπορεί να υπάρξει πειστικό εναλλακτικό Σχέδιο, γιατί το Σχέδιο στην πρώτη του μορφή το φτιάχνουν οι ίδιες οι κοινωνικές δυνάμεις και μετά το κόμμα -σε διαβούλευση πάντα με την κοινωνία- το επεξεργάζεται, το οργανώνει, το ενοποιεί.
Το κρίσιμο είναι να αντιληφθούμε ότι το Σχέδιο είναι ο βασικός μηχανισμός γείωσης στην κοινωνία. Αυτή θα όφειλε να είναι η ουσία της Διεύρυνσης και του Μετασχηματισμού του κόμματος.
Όμως, ο μηχανισμός του κόμματος απέτυχε να ανοίξει μια μεγάλη διαβούλευση με την κοινωνία για το Πρόγραμμα του κόμματος, θεωρώντας ότι κατέχει την απόλυτη αλήθεια και ουσιαστικά θέλοντας να διατηρήσει ακλόνητητην κυριαρχική θέση του. Οι απέλπιδες προσπάθειες του Αλέξη Τσίπρα να σπάσει αυτό το «κομματικό μονοπώλιο με διατασική υπόσταση», ήταν μοιραίο να μην ευδοκιμήσουν. Προσπάθησε ο άνθρωπος, άνοιξε διαύλους με επιστήμονες, με συνδικαλιστές, με προοδευτικές προσωπικότητες του δημόσιου βίου, όμως όλα αυτά καταβροχθίστηκαν από το αδηφάγο «κομματικό μονοπώλιο». Γιατί όσο κι αν βοηθούν τα πρόσωπα ευρύτερου κύρους και προοδευτικής κατεύθυνσης, σε τελική ανάλυση το κρίσιμο ζήτημα δεν είναι τα πρόσωπα (τα οποία τελικά ενσωματώνονται και προσαρμόζονται σε μια κομματική καθημερινότητα ή ενδεχομένως αποχωρούν με απογοήτευση) αλλά οι διαδικασίες που όφειλαν να ανοίξουν, διαδικασίες ουσιώδους διαβούλευσης και σύνδεσης με την κοινωνία. Κι αυτές ούτε ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας μπόρεσε να τις ανοίξει – όσο κι αν με το προσωπικό του παράδειγμα, με την άμεση επικοινωνία του με το λαό, έδειχνε το δρόμο που όφειλε να ακολουθηθείσυνολικά από το κόμμα.
Κάτι ακόμη: όσο η «υγιής επιχειρηματικότητα» απουσιάζει ακόμη και ως λέξη από το πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ -ΠΣ, κοινωνική γείωση δεν μπορεί να υπάρξει. Όσο, επίσης, η έννοια του Δημοσίου, συνταυτίζεται με την έννοια του κράτους, με τον κρατισμό, επίσης κοινωνική γείωση δεν μπορεί να υπάρξει, γιατί ο κόσμος και ειδικά η νεολαία δεν μπορεί άλλο με αυτό το «κράτος -δυνάστη». Η έννοια του Δημοσίου συμπεριλαμβάνει τον κοινωνικό σχεδιασμό, τον δημόσιο έλεγχο και απολογισμό, τη ριζική απλοποίηση των διαδικασιών και το χτύπημα της γραφειοκρατίας. Και βέβαια, μόνο αυτή η εκδοχή του Δημοσίου και των Δημοσίων επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας, είναι πραγματικά «Δημόσια» και μόνο αυτή μπορεί να γίνει ελκτική για την κοινωνία. Τι είπε ο ΣΥΡΙΖΑ όλα αυτά τα χρόνια για όλα αυτά και τι, αλήθεια, έπραξε ως διακυβέρνηση;
Το άγχος του «τρίτου κόμματος» και ο «νέος ΣΥΡΙΖΑ»
Ένα σημαντικό τμήμα του στελεχικού δυναμικού του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ έχει καταληφθεί από το άγχος του «τρίτου κόμματος». Μήπως και το ΠΑΣΟΚ περάσει το ΣΥΡΙΖΑ, αυτό τους κατατρύχει. Και θεωρούν ότι αυτό αντιμετωπίζεται αν το κόμμα πάει σε fast track διαδικασία εκλογής Προέδρου και συμπεριφερθεί θεσμικά ως Αξιωματική Αντιπολίτευση.
Δεν υπάρχει πιο λαθεμένη αντίληψη.
Το ευρύτερο κομματικό ακροατήριο, ο «κοινωνικός ΣΥΡΙΖΑ», όντως διαρρέει αυτήν την στιγμή. Μα ο λόγος που διαρρέει είναι ότι ο έφυγε ο Αλέξης Τσίπρας. Το μεγαλύτερο μέρος του «κοινωνικού ΣΥΡΙΖΑ» έλεγε -μας αρέσει, δεν μας αρέσει- «εγώ είμαι με τον Τσίπρα, δεν με νοιάζει ο ΣΥΡΙΖΑ». Είναι λοιπόν μεγάλη αυταπάτη ότι αυτή η διαρροή θα αντιμετωπιστεί έτσι εύκολα. Λες και έχουμε στο τσεπάκι έτοιμο, τον αρσενικό ή τον θηλυκό «αντιΤσίπρα».
Μόνο με ριζικά νέες διαδικασίες και με βούληση για την ριζική αντιμετώπιση των αιτιών της κρίσης, που προαναφέρθηκαν, μπορεί να αποφύγει την εκλογική κατάρρευση ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.
Είναι επίσης λάθος η αντιμετώπιση του ΠΑΣΟΚ και της πέραν του ΣΥΡΙΖΑ Αριστεράς ως εχθρών του ΣΥΡΙΖΑ. Ναι, όντως, αυτοί έκαναν περισσότερο κριτική στο ΣΥΡΙΖΑ, παρά στη Νέα Δημοκρατία. Αλλά, πρώτον οι εκλογές τελείωσαν και δεύτερον, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ αποψίλωνε τα κόμματα αυτά, τότε ήταν ωραία;
Είμαι της άποψης ότι πρέπει πλέον να αφήσουμε πίσω μας το παρελθόν και ότι πρέπει να επικρατήσει μια νέα κουλτούρα συνεννόησης σε όλον τον προοδευτικό και αριστερό χώρο. Πάνω στη βάση στόχων και προγραμματικών σχεδίων – σε minimum επίπεδο κατ’ αρχήν. Με σεβασμό της ιστορίας και της συμβολής όλων των δυνάμεων. Γιατί απέναντι μας είναι η επελαύνουσαΑκροδεξιά, πρωτίστως σε κοινωνικό και ιδεολογικό επίπεδο, που μετέπειτα αυτά θα εκφραστούν και στο πολιτικό επίπεδο. Η αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς απαιτεί ένα παν-δημοκρατικό Μέτωπο αλλά και ένα νέο, σύγχρονο πολιτικό Σχέδιο.
Κι εδώ όντως ο «νέος ΣΥΡΙΖΑ» θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά και να πάρει καθοριστικής σημασίας πρωτοβουλίες, όμως αφού πρώτα ο ίδιος αλλάξει ριζικά ως κόμμα. Κι αυτό θα ήταν κάτι το ουσιώδες και το κοινωνικά ελκτικό και κάτι για το οποίο ίσως θα άξιζε «να παραμερίσει» ο Αλέξης Τσίπρας. Αλλά να παραμερίσει, για να συνεχιστούν οι παθογένειες; Κρίμα, μεγάλο κρίμα.
Η γενέθλια πράξη του «νέου ΣΥΡΙΖΑ»
Όπως ήταν προβλεπτή και η αποτυχία στις πρόσφατες εκλογές, έτσι είναι με μαθηματική ακρίβεια προβλεπτό το περαιτέρω βάθεμα της κρίσης μετά την απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής για fast track διαδικασίες εκλογής Προέδρου. Η κρίση δεν ξεπερνιέται με εκλογικές διαδικασίες και με βερμπαλιστικές πλατφόρμες. Ούτε Σχέδιο φτιάχνεται έτσι ούτε γείωση στην κοινωνία.
Κι αν οι αυτοδιοικητικές εκλογές δεν είναι αποτελούν κριτήριο επάρκειας για τη νέα ηγεσία, οι Ευρωεκλογές προφανώς και αποτελούν. Τι θα ειπωθεί τότε μπροστά στην αναμενόμενη νέα και μάλλον δραματική συρρίκνωση του Κόμματος;
Η πρόταση μου ήταν να υπάρξει μια μεταβατική περίοδος 5-6 μηνών. Το ίδιο έγινε και στη Νέα Δημοκρατία μετά την ήττα του Σεπτέμβρη του 2015 και μάλιστα, ο τότε νέος αρχηγός της, ο Κυρ. Μητσοτάκης επιχείρησε μια ριζική αλλαγή του κόμματός του και της πολιτικής του γραμμής, που τον οδήγησε στην πολιτική κυριαρχία.
Στη μεταβατική περίοδο θα μπορούσαν να οργανωθούντρεις μεγάλες διαβουλεύσεις (θεματικά συνέδρια) του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ με την κοινωνία.
• Εναλλακτικό Σχέδιο και Κίνημα Παραγωγικής Ανασυγκρότησης,
• Κόμμα της Αριστεράς στον 21ο Αιώνα, ανοιχτό στην κοινωνία, ψηφιακό, σχεδιαστικό.
• Ευρώπη, πολυπολικός κόσμος και ο προοδευτικός πόλος στον πλανήτη (ενόψει και των Ευρωεκλογών).
Εκεί οι υποψήφιες/οι Πρόεδροι θα μπορούσαν όχι μόνο να εκθέσουν τις απόψεις τους αλλά -κυρίως- να συγκροτήσουν μία νέα δυναμική πολιτική. Και η νέα Πρόεδρος ή ο νέος Πρόεδρος να πάει να δώσει με ορμή τη μάχη των ευρωεκλογών -ίσως μέσα κι από ένα ευρύτερο προοδευτικό και με ευρωπαϊκή διάσταση Μέτωπο και με έναν κοινό πανευρωπαϊκό πολιτικό στόχο.
Και το κυριότερο: αυτές οι μεγάλες διαβουλεύσεις θα ήταν η γενέθλια πράξη του «νέου ΣΥΡΙΖΑ». Αυτές, και όχι οι fast track εκλογές!
Για τις Αυτοδιοικητικές Εκλογές
Στην Αυτοδιοίκηση, το κόμμα δεν νομιμοποιείται να δώσει κανένα χρίσμα. Ας μην μικρομεγαλίζουμε. Δεν μπορούμε να δώσουμε χρίσματα, γιατί η Κεντρική Επιτροπή και το κόμμα τα 4 τελευταία χρόνια δεν έκαναν καμία δουλειά για την Αυτοδιοίκηση.
Εξ αιτίας αυτού του λόγου, έχουμε φθάσει στο σημείο να είναι υπαρκτές οι εσωκομματικές αντιθέσεις για την υποστήριξη υποψηφίων. Τα χρίσματα θα τις οξύνουν.
Η δε πρόταση που ακούστηκε για τις Περιφέρειες και τους μεγάλους Δήμους, όπου είμαστε δεύτερο κόμμα να πάμε με δικούς μας υποψηφίους και όπου είμαστε τρίτο κόμμα να πάμε σε συνεργασίες, είναι πραγματικά εκτός τόπου και χρόνου. Μα για χαζούς τους περνάμε τους άλλους;Φαίνεται ότι το «άγχος του τρίτου κόμματος» μπορεί να οδηγήσει σε παραλογισμούς.
Η γραμμή μας πρέπει να είναι η στήριξη προοδευτικών υποψηφίων, με τη δέσμευση στήριξης όποιου περάσει στον 2ο γύρο. Αυτό μας βοηθά ακόμη και σε επίπεδο εκλογικής αποτύπωσης το βράδυ των αποτελεσμάτων -και απαντά στο «άγχος του τρίτου κόμματος».
Εν συνεχεία δε, με όσες δυνάμεις εκλέξουμε, θα μπορούμε να φτιάξουμε μια νέα, ουσιώδη αυτοδιοικητική παρέμβαση.